Twee stappen vooruit? Snel een stap terug!

De levensverwachting van pasgeborenen is tussen 2000 en 2010 sterk toegenomen. Dat meldde het Centraal Bureau voor de Statistiek. Voor mannen ging de levensverwachting omhoog van 75,5 naar 78,8 jaar, voor vrouwen was er een stijging van 80,6 naar 82,7 jaar. (hier) Tijd om maatregelen te nemen die de levensverwachting weer wat doen dalen!! Die vergrijzing kost veel te veel geld.

Zo zal minister Schulz ongeveer gedacht hebben. Alleen ging zij niet over gezondheidszorg, maar over verkeersveiligheid en milieuvervuiling, twee belangrijke factoren die de levensverwachting beïnvloeden. Harder rijden wordt de norm! Harder rijden waar het kan en langzamer waar het moet', aldus de minister. Een cynische en ontluisterende argumentatie.

De vervuiling van auto's is per auto namelijk niet zo groot als die van twintig jaar geleden. Een van de maatregelen om de vervuiling te verminderen is het verlagen van de maximumsnelheid. Nu de vervuiling van auto's verminderd is doordat de auto's minder vuil zijn, mogen we best weer wat harder gaan rijden. Gevolg: meer doden door verkeersongevallen en meer vervuiling (met daarna gezondheidsschade). Nou, zegt de minister: we hebben nog wel wat geld voor verkeersveiligheid. Dat zetten we niet in om het aantal doden te verminderen, maar om te proberen het aantal doden gelijk te houden.

Gelukkig wordt Nederland niet altijd zo bestuurd. Tijdens de kabinetten van die vermaledijde Kok en Balkenende is de welvaart in Nederland harder gestegen dan die in andere Europese landen. Ze hadden ook kunnen zeggen: wat een onzin, de welvaart is goed zo, laten we het zo houden. Was nog niet eens zo gek geweest. Maar ze deden het niet en dat leverde nog geld op ook.

Of neem de Samuel Van Houten, een liberaal nota bene. Die had kunnen zeggen dat de kinderarbeid iets afnam en de fabrieken minder vuil waren geworden, dus dat er wel wat ruimte was om de ellende van kinderarbeid gelijk te houden. Nee, hij deed iets wat in de ogen van dit kabinet vast heel dom zou zijn geweest. Hij verbood kinderarbeid in fabrieken. Weinig conservatief inderdaad, maar nog steeds mogen we blij zijn om zulke stappen voorwaarts.

Twee stappen voorwaarts en nu onder aanvoering van Schultz een stap terug. Laten we nog wat meedenken met dit kabinet. Misschien de kinderarbeid in een beperkt aantal fabrieken ook weer toelaten? Lekker goedkoop en wie weet zijn ondernemers blij met die lage kosten. Roken in cafés weer toelaten (oeps, dat doen ze al), wijkagenten afschaffen om niet alleen de verkeersveiligheid te laten verslonzen? (Oeps, doen ze ook al). Gelukkig wordt er aan de hoge kunst niet getornd, aan de basis zoals muziekscholen wel, maar ach, laat die kinderen maar in fabrieken gaan werken.

Nou ja, trap het pedaal even lekker in. Die vergrijzing, dat kost toch alleen maar geld, zal het kabinet gedacht hebben.

Waarom technocraten het land niet kunnen redden

Het is interessant te zien hoe de landen in schuldproblemen zich afwenden van de politiek en kiezen voor technocraten. Er was eerst nog een trend naar democratie rond de Arabische lente (enthousiast begroet door critici in de media). Nu lijkt het vergeten en is er enthousiasme voor technocraten als Mario Monti (en kijk eens wat hij voor goede kritieken krijgt) of een a-politieke regering in Griekenland.

Je kan voorspellen wat er vervolgens mis zal gaan. Technocraten kunnen namelijk hele andere kunstjes dan politici of burgers. Fukuyama heeft zich al eens afgevraagd waarom sommige landen met zwak bestuur goede resultaten kunnen behalen. Dat heeft te maken met de sector waar je naar kijkt. “Er zijn veel ontwikkelingslanden die zeer competente centrale banken hebben en een nationale olie- of luchtvaartmaatschappij redelijk competent kunnen laten draaien, maar die slecht basisonderwijs of een slechte gezondheidszorg op het platte land hebben.” Goed onderwijs lijkt simpeler dan een competente centrale bank of een efficiënte luchtvaartmaatschappij, maar het verschil zit hem in het toezicht op goede uitvoering. Laat een technocraat controleren of bank goed functioneert en je krijgt een heel duidelijk antwoord. Er is namelijk geen complexe interactie tussen verschillende partijen. De transactionele intensiteit is laag en de activiteiten zijn zeer specifiek. Diverse experts zullen tot hetzelfde oordeel komen.

Daar waar de interactie tussen opdrachtgever, uitvoerder en burgers belangrijker wordt, komen landen met een slechte bestuurlijke traditie in problemen. Ook economen (die het hoogste woord hebben over goed concurrerende landen) staan daar met hun mond vol tanden. De beslissingen die in dergelijke meer ingewikkelde sectoren genomen worden proberen zij te verklaren uit eigenbelang. Maar loyaliteit, wederkerigheid, beroepstrots of de wens om tradities in ere te houden bouwen aan de prestaties van instituties, juist op die moeilijk meetbare gebieden, zijn veel belangrijker. Competente en eerlijke politici, een goed rechtssysteem, maar ook betrokkenheid van burgers bij elkaar en tradities spelen dan een rol.

Griekenland, Italie, Libie en Egypte, om maar eens zeer verschillende landen te noemen, zullen op de diverse gebieden moeten zorgen voor goed bestuur. Dat vraagt technocraten rond de financien, maar goede politici rond de infrastructuur, tradities in onderwijs, onafhankelijke rechters en advocaten met grote beroepseer. Het vraagt ook burgers die alert zijn bij scholen, preventie, criminaliteit.

Gaat het financieel fout, dan roept men om technocraten. Maar technocraten kunnen landen echt niet redden. Gaat het democratisch niet goed, dan vraagt met om eerlijke politici. Maar ook zij kunnen een land niet redden. De werkelijkheid is veel complexer. Overal zullen burgers ook naar hun onderlinge omgang moeten kijken en bouwen aan nieuwe tradities en beroepseer.

Psychologisch leiderschap Merkel

De aanpak van Eurocrisis is anders dan veel economen doen geloven ook een vorm van psychologisch leiderschap. Zo waarschuwde velen dat Griekenland maar gewoon failliet moest gaan, maar liet de EU dat niet gebeuren. Nu, maanden verder is Griekenland feitelijk failliet gegaan: de schulden aan banken zijn gehalveerd. Door te praten, overleggen, eisen, voorstellen etcetera raakten de markten er aan gewend dat Griekenland failliet zou gaan. Commentatoren als Boot of Van Wijnbergen, zelfs Wilders worden gewoon ingezet in dat scenario, zonder dat ze het zelf weten.
Of het helemaal succesvol is, valt te bezien, maar het is een knap staaltje van Merkel geweest (om zo de Franse en Duitse banken te redden).

Een volgend staaltje psychologische aanpak is het plan van de Europese Commissie om de EU-subsidies van financiële 'zondaars' stop te kunnen zetten. Je zou zeggen dat financieel slordige landen daar niet van op zullen kijken. De boete op slecht beleid is er al lang. Wie zijn schulden niet op orde heeft betaalt een veel hogere rente, dus die wordt zwaar gestraft. Maar door de koppeling te leggen met de subsidies wordt veel zichtbaarder wat de landen gaan missen.

Het plan komt er nooit door. Zien jullie de EU Engeland straffen? Nee: het zal alleen gelden voor de eurolanden. Pardon: het zal alleen gelden voor de eurolanden die zich op dit moment in de gevarenzone bevinden. Pardon: alleen de eurolanden in de gevarenzone exclusief Frankrijk. Het is bedoeld als psychologische druk op de probleemlanden.

Het is overigens wel een aardige constructie die lijkt op het Nederlandse gemeentefonds: je kunt een beroep doen op extra steun, maar dan word je in je beleidsvrijheid zeer beperkt.

P.S. In deze psychologische oorlogsvoering vervult Nederland een bijrol. Dat heeft te maken met de omvang van Nederland, maar ook met de minister van Financiën. Natuurlijk is De Jager redelijk populair in Nederland, maar dat is elke minister van Financiën. In het buitenland is allang duidelijk dat De Jager het niet haalt bij Wouter Bos of vroeger Gerrit Zalm.

OV stroppenkaart

Geachte heer Albeda,

Hartelijk dank voor het insturen van uw klacht/vraag over de afschaffing van de strippenkaart. Veel reizigers hebben nog gebruikte of ongebruikte strippenkaarten in hun bezit. U kunt de strippenkaarten die u nog in uw bezit heeft niet inwisselen bij de vervoerder of een ander verkooppunt. In de wet is namelijk vastgelegd dat het omwisselen van strippenkaarten, geldig of ongeldig, ongebruikt of gedeeltelijk gebruikt, niet mogelijk is. Ook teruggave van geld is niet mogelijk.

Het OV-loket kon weinig voor mij doen. Maar het is wel raar! Er staat duidelijk op mijn strippenkaart : "Na een tariefwijziging is deze strippenkaart nog twaalf maanden geldig". Die kaart is dit jaar gekocht en toen wisten ze vast al dat de kaart niet meer geldig zou zijn.

Waarom had ik dan twee kinderstrippenkaarten? Dat is simpel. De kids hebben wel een chipkaart, maar die hebben ze niet altijd bij zich. Dan zouden ze die om de haverklap verliezen. Mijn vrouw en ik reizen allebei met de kids, dus we kunnen niet altijd hun chipkaart bij ons hebben. Laatst kreeg ik een lekke band en moest ik de bus nemen met onze zoon. Jullie denken toch niet dat ik dan zijn ov-chipkaart bij mij heb? Het was op 3 november en de chauffeur was (uiteraard) onverbiddelijk.

Tot deze maand was er geen probleem. Nu ben ik erg geneigd mijn zoon te vragen stiekem de bus binnen te kruipen.

Nu heb ik twee vragen:
1. Wat doen andere ouders die ook wel met hun kinderen met het OV reizen nu?
2. Is er echt geen actie te ondernemen? Natuurlijk is het maar een tientje, maar het voelt erg oneerlijk?

Een must voor ov-beleidsmakers! De Nieuwe Directeur

Onlangs verscheen een boek dat geen enkele persoon die betrokken is bij het openbaar vervoer mag missen. Het heet “Nieuwe Directeur” en is fictie, maar geeft meer inzicht in het reilen en zeilen bij openbaar vervoerbedrijven dan welk onderzoek of advies dan ook.

De plot is snel beschreven. Hoewel onbekend met de sector is Arjan Overdijk benoemd tot algemeen directeur van ov-bedrijf Transmobil. Vol frisse moed wil hij het bedrijf veranderen in een concurrerende organisatie die kan blijven bestaan in de toekomst. Dat vraagt verandering, want marktwerking komt er aan. Zijn start is het begin van intriges, roddels en blokkades.

Het boek beschrijft de inbreng van de Ondernemingsraad, het management team, zijn adviseurs en aan de Raad van Commissarissen. Elk personage is geloofwaardig neergezet en speelt een eigen rol. Dreigt een advies van een 'onafhankelijk' adviesbureau niet de kant op te gaan die de directeur wil, dan is een telefoontje naar een van de vennoten genoeg om de adviseurs weer op het goed spoor te krijgen. Met de OR, het MT en de Raad van Commissarissen is dat veel moeilijker. Daar spelen persoonlijke voorkeuren, ego's en onuitgesproken ergernissen een grote rol. De overlevers in het bedrijf zorgen ervoor dat ze kunnen blijven. Zo suggereert de een net op tijd een hernia om de directeur niet te hoeven steunen als het er op aan komt en plant de ander snel een vakantie. Al met al wordt zeer geloofwaardig hoe het bedrijf al jaren, ook onder de eerdere directeur, stil is blijven staan als resultante van krachten die het verschillende kanten optrekken. De buitenwereld klopt aan, concurrentie rammelt aan de poort, maar binnen het bedrijf ziet niemand enige reden om echt te veranderen.

Of het Overdijk lukt is minder interessant dan de weg die Van Bokhoven smakelijk beschrijft. Smakelijk, want het geheel is hilarisch beschreven met veel oog voor details en zonder de grappen er te dik bovenop te leggen. Zo moet het bedrijf bezuinigen of inkomsten verhogen. Dan gaat een halve MT-vergadering over een plan van de directeur exploitatie om de tarieven voor busverhuur tien procent te laten stijgen: welke korting zou eigen personeel daarbij kunnen krijgen en welke mensen zouden de bussen kunnen huren. Om welk bedrag gaat het eigenlijk?, vraagt de algemeen directeur dan. Dat heeft de directeur exploitatie niet paraat, maar de financiële man meldt dat het gaat om een bedrag van 3.000 euro. "En daar dan 10% van"

De schrijver heeft zelf in een openbaar vervoerbedrijf gewerkt. Ik ken hem vanuit mijn tijd dat ik bij een adviesbureau werkte, dus ook die wereld kent hij door en door. Met zijn frisse blik en enorme dosis humor heeft hij een boek geschreven dat fanatieke OV-gebruikers, leden van Rover of andere mensen die begaan zijn met het Openbaar Vervoer in Nederland moeten lezen. Maar misschien vooral een boek voor mensen die beroepsmatig te maken hebben met OV-bedrijven, zoals ambtenaren, adviseurs en leveranciers. Zij zien wat de directeur werkelijk drijft en dat is niet het opvolgen van adviezen van de buitenwereld. Leerzaam en zeer grappig, wat wil je nog meer?

Pim van Bokhoven: Nieuwe Directeur, 215 pagina's uitgeverij FreeMusketeers 16,95.

Truc of democratie? Verlies is zeker

Veel mensen zullen gemengde reacties hebben op het idee voor een Grieks referendum. Maar dat iedereen ermee verloren heeft lijkt zeker.

1. Het referendum is een logisch democratisch middel. Het is natuurlijk zo dat de zware maatregelen niet doorgevoerd zullen worden als alleen de partij van Papandreou nu de voorwaarden accepteert. Wordt die na de verkiezingen weggestemd, dan neemt een ander het over en die gaat niet uitvoeren wat beloofd is. Het moet eigenlijk wel (continuïteit van beleid), maar het gaat natuurlijk niet. Verder maakt een discussie over een referendum echt goed duidelijk waar het om gaat. Politici worden gedwongen uit te leggen waarom ze instemmen met de nare voorwaarden. De Europese politici zouden daar begrip voor moeten hebben.

2. Het is een truc. Er moet opnieuw uitstel komen en in de tussentijd koopt de ECB obligaties van de Griekse banken op, zodat die minder last krijgen van een faillissement. Dat is niet zomaar uitstel, het is het overhevelen van gelden uit een failliet bedrijf. Dat is een soort diefstal. Papandreou heeft onderhandeld en zegt nu pas dat hij helemaal geen mandaat had om te onderhandelen. Als dat geen truc is dan weet ik het niet meer. Ik geloof ook niet dat de ECB nog zal kopen.

Vertrouwen is ver te zoeken.

Als er geen vertrouwen is kun je zo'n crisis niet oplossen. Daardoor lijkt nu faillissement nog de enige uitweg. Merkel had vertrouwen gevraagd en gekregen. Ik geloof zo ongeveer als enige. De EU staat met lege handen, want zonder een akkoord kun je niet doorgaan om euro-obligaties op te kopen.

Het verlies zal enorm zijn, want de Griekse schulden zijn in euro's. Als de Grieken de drachme weer invoeren kan Europa fluiten naar het geld, want die drachme daalt direct enorm in waarde. Het zal Griekenland nooit lukken om de helft van de schuld af te betalen, wat met het akkoord wel mogelijk zou zijn geweest.

Ik zie niet wat nu de volgende stap moet zijn. Natuurlijk kan Griekenland de volgende keer dat ze geld hebben geen geld lenen. Maar ook de rente op Italiaanse obligaties (nu al 6%) gaat hoger worden, en ook de rente die Spanje moet betalen gaat hoger worden. Franse banken kunnen failliet gaan als Griekenland het geleende geld niet terugbetaalt. Duitse banken kunnen het wel hebben of de Duitse overheid kan ze redden. Nederlandse banken redden het ook. Dat betekent dat de rente die Nederland en Duitsland moeten betalen om geld te lenen omlaag gaat. Dat is een magere winst tegenover het verlies, maar we zien daardoor wel iets terug.

De Grieken hebben naar mijn idee zichzelf, de Fransen, Italianen, Spanjaarden, Portugezen en Belgen hard gestraft en de Duisers en Nederlanders beperkt gestraft. Niemand heeft er iets mee gewonnen, of het moeten de Grieken zijn die tussen 2000 en 2010 op de pof leefden.