Koester die lastige instituties in Nederland!

Waarom is er bij kiezers zo vaak steun voor het weghalen van checks en balances? En waarom lukt dat in sommige landen wel en in andere niet? Dat is een interessante vraag voor Nederland waar sommige partijen de handen op elkaar krijgen door uitspraken van de rechters aan te vallen of de persvrijheid in te perken. Ik ben zelf een groot voorstander van checks en balances: onafhankelijke rechtspraak, vrije pers, recht op staken en het oprichten van vakbonden. Maar het is typisch zo'n lange termijn intellectueel verhaal, saaaaaai (en lastig).

Economen geven aan dat het er om gaat dat de kiezers er invloed voor krijgen. Neem de rechters gewoon in dienst en je kunt sneller zwaardere straffen afdwingen. Invloed van de kiezers via nette democratisch in het bestuur gekomen partijen. Je zou zeggen, waarom niet, het is toch de meerderheid???

Het is op korte termijn aardig (als je tenminste voor zo'n domme maatregel bent), maar op de lange termijn gooi je er nogal wat mee weg. Op korte termijn is het zeker aardig als je ziet dat de “checks and balances” nogal eens in het voordeel van de zittende elite uitvallen. Denk aan bescherming van het bezit, maar ook aan de kritische pers die eerder schandaaltjes in een plotseling opkomende partij als de PVV of de LPF zal vinden, omdat in zo'n korte tijd niet een geoliede partij opgebouwd is. Denk ook aan Hongarije, waar Fidesz de absolute meerderheid heeft. Orban van Fidesz was overigens zelfs zo slim om zijn zaak tijdens een bezoek aan het Europees Parlement netjes te bepleiten.

Op de langere termijn is het juist altijd in het voordeel van de meerderheid om checks en balances te koesteren. Het weghalen van de checks en balances (door PVV ook wel eens het afbreken van de linkse elite genoemd, want kritische kranten zijn links en rechters zijn ook links) is op de korte termijn enigszins, maar op de lange termijn zeker schadelijk. Het maakt politici omkoopbaar, wat nooit in het belang van de meerderheid kan zijn. In Rusland waar die checks en balances ontbraken leidde dat ook tot minder welvaart, minder vrijheid en brute onderdrukking. Maar er zijn ook kapitalistische landen waar het ontbreken van checks en balances leidt tot minder welvaart, minder vrijheid en brute onderdrukking.

Zoekend naar de checks en balances stuitte ik op Daron Acemoglu die met James Robinson onderzoek deed naar de kracht van natiestaten. Uit dat onderzoek komt naar voren dat niet de cultuur, het weer of de geografie (eilanden, bergen) de effectiviteit van staten bepalen, maar de politieke en economische instituties. De elite wordt daarbij losgekoppeld van de instituties, want hij introduceert het begrip inclusieve of exclusieve instituties.

Staten met inclusieve instituties richten zich niet op een exclusieve groep maar stellen zich ten doel alle groepen en organisaties dezelfde rechten te geven. Deze staten met inclusieve instituties zijn sterker, de arme groepen zijn er minder arm, de welvaart is niet alleen beter verdeeld, maar in het algemeen hoger. Hun bevindingen gaan op voor kapitalistische en socialistische landen. We moeten dus niet onze aandacht richten op CDA, PvdA, VVD, PVV of SP, maar op het koesteren van inclusieve instituties die de checks en balances bewaken. Invoering van minimumstraffen is zo'n vorm van afbreken. 

Dus, kabinet lees het interview met Fred Salomons in de Volkskrant afgelopen zaterdag. Als de minimumstraf wordt ingevoerd, neemt Fred Salomon ontslag als rechter. Koester hem. Als Ombudsman Brenninkmeijer weer zo vervelend kritisch is, koester hem! Houd van checks en balances, de samenleving wordt er rijker van!

P.S. Een geruststelling: Zonder dergelijke kritische instituties haalt China ons economische welvaartsniveau nooit van zijn leven in. 

P.S.2 Nog een onderzoek dat aangeeft dat je kritikasters moet koesteren: Scot Douglas vergeleek voor zijn promotie aan de Universiteit van Oxford zestien overheids-nv's op Aruba, Curaçao en St Kitts, die verantwoordelijk zijn voor energie, water of infrastructuur. "Als mensen je kunnen vertellen hoe een bedrijf functioneert of hoe het energiebeleid beter zou kunnen, dan gaat het goed. Van bedrijven waar het niet goed mee gaat krijg je alleen roddel. Zodra je taxichauffeur gaat meeregeren dan ben je goed op weg als eiland."