Wraak en vergelding strijdig met onze christelijke traditie

Het afschuwelijke overlijden van de grensrechter heeft Nederland wakker geschud. Maar uit welke droom eigenlijk? In de Volkskrant gaf criminoloog De Jong een interessante richting aan. De opmars van de straatcultuur in buurten als Amsterdam Nieuw West. Op straat verwerven jongens status door geweld, intimidatie en macho-gedrag. 

Wie over zich heen laat lopen, verliest het gezag dat hij geniet in de groep.

Het komt in alle landen voor, vaak onder minderheden: die hebben in de reguliere cultuur weinig status (zie noot ¹). De status gaan ze verwerven op straat. Ze mogen in de reguliere samenleving beledigd worden, op straat maakt niemand hen wat. Daar moeten we wat aan doen, maar daar gaat het even niet over. Daar komt de wraakneming op de grensrechter dus vandaan. En als je van wraak tot tegenwraak komt, kom je nooit verder. Maar hoe staat dat in Nederland?

Nederlandse cultuur en traditie

Wraak is een oeroude menselijke reactie op aangedaan onrecht. Wraak maakt leed niet goed. Integendeel: voor het veroorzaken van het onrecht wordt extra leed bij de dader veroorzaakt. In onze cultuur proberen we dat te regelen. Niet het slachtoffer maar de overheid zal het geval vergelden. Het is in Nederland en in de Westeuropese cultuur niet aan de slachtoffers om de strafmaat te bepalen. Of nog mooier (want het gezag is van God gegeven): ‘Neem geen wraak, geliefde broeders en zusters, maar laat God uw wreker zijn, want er staat geschreven dat de Heer zegt: ‘Het is aan mij om wraak te nemen, ik zal vergelden.’ (Romeinen 12 vs 19). Dat is een heel succesvol concept, want daardoor komt er meer oog voor het vervolg: de dader moet ooit weer in de samenleving opgenomen worden anders rest slechts de criminaliteit. In sommige andere landen moet de dader of zijn familie aangepakt worden. Eerwraak is funest voor de samenleving.

Daar komt de christelijke traditie in beeld. Daarin speelt vergeving een rol. In joods-christelijke traditie zal iemand dus eerder met een schone lei beginnen. Hoe soft dat ook klinkt: het is voor de samenleving als geheel een slim concept. Iemand die uit de gevangenis komt heeft dan boete gedaan en moet weer opgenomen worden in de samenleving.

Zondebok

Een nog mooier concept is het uitbannen van de zondebok. In veel culturen wordt de zondebok gebruikt als object om je woede op te koelen. Het voordeel van een zondebok is dat men iemand vindt waar men zonder gevaar zijn woede op kan koelen. Vandaar dat men in mythen van veel volken verhalen aantreft over 'buitenstaanders', marginalen die op een of andere manier niet meer bij de gemeenschap horen. In heel veel religies heeft de zondebok een prominente positie. Deze moet geofferd worden. Maar helpt het wel om een weerloze buitenstaander als zondebok aan te wijzen? De christelijke gedachte is dat Jezus naar onze wereld gestuurd om voor onze zonden te sterven, om onze zondebok te zijn. Een slimme vondst, want als samenleving kom je er verder mee! Je kunt agressie en wraak beteugelen.

Vandaar dat onze samenleving zo weinig agressie kent. Bij goed Nederlands burgerschap in de christelijke traditie hoort dat de Heer zegt: ‘Het is aan mij om wraak te nemen, ik zal vergelden.’  

In die zin hebben de mensen die waarschuwen voor de Islam een punt: de christelijke traditie is het waard om verdedigd te worden.

Hoe gaat men nu om met die traditie en cultuur?

Hoe verdedigt men die christelijke traditie in reactie op de wraakactie van de voetballers van Nieuw Sloten tegen de grensrechter? Een snelle blik op de reacties op de dood van de grensrechter leert dat wraak nemen heel gewoon is. De reactie is ongeveer samen te vatten zoals de reactie van nr 804 die zichzelf BTMC noemt: “Wat spiegelen we nu naar de jongeren? Je kunt gewoon iemand doodslaan, want je bent gevrijwaard van levenslang en staat binnen no time weer op vrije voet. Beetje internetten, gratis eten op kosten van de staat, en weer door. Belachelijk dit. En dan vinden ze het gek dat er zoveel moorden worden gepleegd” De reactie werd beloond met 7 plusjes. Wie over zich heen laat lopen verliest immers het gezag in de groep. Overigens werden zeer veel reacties verwijderd door de redactie en stond er zelfs een bericht van de redactie: “Gisteren zijn er ontzettend veel bans gevallen ivm de reacties op dit nieuws. Ook vandaag zetten we die campagne door. Reageer normaal, on-topic, discrimineer niet, scheld niet.”

Wraak nemen is heel gewoon. Een zondebok zoeken in alle Marokkanen is ook heel gewoon. Een uitroep “Vader, vergeef het hun, want ze weten niet wat ze doen.” zou hoongelach ontmoeten. Vroeger was dat ons grote voorbeeld!

Mijn conclusie

Deze conclusie trek ik als atheïst. Het geval met de grensrechter laat zien dat wraak meer dan alleen bij de daders een heel normaal thema is geworden. De christelijke traditie wordt verlaten. Net zo goed door die straatjochies als door de reaguurders. En daar moeten we nodig wat aan doen.

noot:

¹ Wat er niet bij stond, was dat de Noord-Afrikaanse cultuur hier gevoeliger voor is (naar mijn idee). Ten eerste omdat de ouders vinden dat zij in huis het gezag moeten hebben en de politie op straat. De jongens raken sneller los van hun ouders. De ouders (of ze nu extra streng of onverschillig zijn) hebben geen greep op hen. Ten tweede zijn en de Arabische en de Berber-cultuur veel gerichter op trots. De losgeraakte jongeren willen trots zijn. Als groep worden ze bovendien nogal eens beledigd. Wie er nu begon (meisjes zonder hoofddoekjes worden ook nogal eens beledigd) doet er niet meer toe. “Kut-Marokkanen” wordt een geuzennaam.

P.S. Dit blijkt nogal een coming out van mij, dat ik atheïst ben:  In zeven staten in de VS is bijvoorbeeld een grondwettelijke bepaling die voorkomt dat atheïsten een openbaar ambt kunnen bekleden. (Zie nu.nl)