Ultieme barbaren

Tolerantie is de vrijheid van meningsuiting van degenen met wie je het wezenlijk niet eens bent. Die tolerantie is niet vanzelfsprekend in de samenleving. Tolerantie is soms ook hard werken. Dat hebben we vroeger gedaan, gelukkig. Maar het blijft nodig om daar aan te werken.

Een liberale samenleving waar van alles mag. Nederland heeft een goede naam op dit punt. Nederland is het land waar nagedacht werd over liberaal drugsbeleid en gekeken werd welk beleid welk resultaat had. Stel je eens open voor andere suggesties en kijk wat je ermee bereikt. Ben je homosexueel, dan kun je gewoon trouwen. En als je een bijzonder geloof hebt en wil dat je kinderen met dat geloof opgroeien, dan mag je een eigen school oprichten. Daar kun je dan meisjes naar huis sturen als ze een spijkerbroek dragen of als hun rok te kort is."De leerlingen worden opgeleid voor de maatschappij van nu, tot christelijk burgerschap. Dat burgerschap heeft als uitgangspunt: leven tot eer van God en tot nut en welzijn van onze naaste".

Nederland is het land waar de SGP lang kon propageren dat vrouwen niet gekandideerd mochten worden voor de Tweede Kamer. Ach, als zo'n kleine groep dat denkt, waarom zouden ze dat niet ook hardop mogen zeggen? Je kunt het dubieus noemen, je kunt ook zeggen dat je in Nederland mag zeggen wat je denkt en daar een meerderheid voor mag verwerven. De stichting Heart Cry bedacht om een Christelijk dorp in Nederland te stichten “Opdat Gods Koninkrijk uitgebreid wordt en het Lichaam van Christus gebouwd en versterkt zal worden in ons land!” Ik heb geen demonstraties gezien en niemand trok naar een gereformeerde enclave als bijvoorbeeld Spakenburg om daar een demonstratie op te zetten.

Een tolerant land dus, een liberale samenleving, een democratie. Het land van grootheden als Baruch Spinoza en de gebroeders De Witt.

"Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht of op welke grond dan ook, is niet toegestaan."

Dat is anders met de Islam. Een partij die met de hand op de Koran voorstelt om vrouwen hun actief en passief kiesrecht te ontnemen zou heel wat onrust veroorzaken. Ook al zouden ze netjes binnen de wet blijven en afstand nemen van Jihad-strijders die hoofden afhakken, ze zouden er niet mee weg komen.

Waarom?

Tolerantie is geen vaste waarde

Tolerantie is natuurlijk niet helemaal vanzelfsprekend en het is ook geen kwestie van aanhoren en negeren. Het is ook wat anders dan een artikel opnemen in de Grondwet. Ook al is de ruime meerderheid van de bevolking liberale principes toegedaan. Die liberale principes zijn vooral de economische gedachten over concurrentie. En vanuit economisch oogpunt is het slim de mannenbroeders te accepteren. De SGP-ers en hun gereformeerde mannenbroeders werken hard en er zijn in de Bible belt heel wat gerespecteerde mannen die intolerante gedachten hebben en toch een uitstekende en gewaardeerde rol hebben in de samenleving. Ze dragen bovendien materieel heel wat bij.
(Ik mag hier gewoon zeggen dat protestantse landen het economisch beter doen dan katholieke zonder dat mijn hoofd er af wordt gehakt.)

Misschien belangrijker: we zijn allemaal helemaal niet zo met vrijzinnigheid en tolerantie bezig. Die SGP kennen we wel en accepteren we omdat we ze nu eenmaal al jaren accepteren. Als er een verandering zichtbaar is, dan is het de indruk dat de orthodoxe gedachten afnemen. Ik weet nog dat de SGP voor het eerst op de TV kwam: een sensatie, want de SGP voorman Bas van der Vlies wilde niet op TV komen. Mag ik er op wijzen dat hij pas in 2005 voor het eerst in een TV programma optrad? Ik geloof dat Meindert Leerling hem ooit voor de camera schoof in een interview in de wandelgangen van de Tweede Kamer? Daarvoor kwam er alleen een foto in beeld (Nog steeds is de TV voor veel gereformeerden van de duivel: hier))

Ik wil maar zeggen: de SGP is geaccepteerd omdat de mensen er niet bang voor zijn, niet omdat we een tolerant land zijn. 

Een tolerant land vraagt om juist in situaties waarin het moeilijk is, recht te doen aan wat voor de ander belangrijk is, ook al is de ander orthodox christen of orthodox moslim. Dat hoort bij burgerschap. Het vraagt actief ook te blijven nadenken waar de grenzen liggen. Oproepen tot het afhakken van hoofden van christenhonden is voorbij die grens, maar ik denk niet dat we allemaal individueel nadenken waar die grens dan wel ligt. Maar hoeveel orthodoxie willen we accepteren? Het is nu eerder een gemakzuchtig alles of niets. Vooral niets eigenlijk.

Tolerantie werd veroverd op het gepeupel

Vroeger hadden we een samenleving waarin leiders met gezag opriepen tot tolerantie en volgers die die oproep respecteerden. Tolerantie werd veroverd op de mensen die daar geen cent voor gaven en die de katholieke kerken liever plunderden dan ze als gegeven accepteren. Dat kunnen de leiders van nu niet meer. En die leiders van vroeger, ach, die gaven eerst ook niet veel voor vrijheid van godsdienst en levensovertuiging. Het vroeg veel debat, ergernis, en vooral: toch met elkaar in gesprek blijven en elkaar de hersens niet inslaan. Het is niet reëel te verwachten dat de leider van pakweg de PvdA of de VVD de achterban oproept om moskeeën te accepteren. Nou, ja, het is wel reëel, maar het is irreëel te verwachten dat de achterban zich daar iets van aan trekt. Ze maken zelf wel uit wat ze denken, vinden en willen: we leven in een vrij land...(en om dat zo te houden moeten we..)

Maar dat vraagt van al die individuen die nu zelf uitmaken hoe en met wie ze leven ook om na te denken over tolerantie. Geven we andersdenkenden echt de vrijheid van meningsuiting en religie die we in de grondwet hebben opgeschreven? Of sluipt er sneller dan vroeger een hang naar duidelijkheid en zekerheid in?

Baruch Spinoza als ideaal

Nederland mag trots zijn het land te zijn van Baruch Spinoza. Maar we moeten niet vergeten dat Nederland ook het land is waar Johan en Cornelis de Witt gelyncht werden. (Raadspensionaris Johan schreef Interest van Holland, een van de inspiratiebronnen voor Adam Smith's 'Wealth of Nations. Maar het was wel het rampjaar en hij was tegen de Oranjes) . Sterker: het was tegelijkertijd. Spinoza was dermate geschokt dat hij 's nachts een pamflet schreef met de titel Ultimi Barbarorum (de ergste barbaren) om het bij de Gevangenpoort op te hangen. Dat hij zelf niet gelyncht werd is te danken aan zijn huisbaas die hem tegenhield door de deur op slot te draaien.

Baruch schreef het Tractatus theologico-politicus (Theologisch-politiek traktaat) in Nederland. Hij schreef dat de Bijbel contradicties bevat en derhalve twijfelachtig is, dat de vrijheid van de filosofie noodzakelijk is voor het welzijn van burgers en staat, en dat democratie de beste staatsvorm is. Spinoza pleit hierin ook onder andere voor een onafhankelijke rechterlijke macht, bijna een eeuw eerder dan de Franse filosoof Charles Montesquieu dit deed. 

Maar het werd wel verboden in het land van de Ultieme Barbaren.