maandag 26 september 2016

Democratie is schipperen en ergens heen gaan

Voorpagina Appèl D66
Het is 50 jaar geleden dat D66 ontstond uit "verontrusting over de ernstige devaluatie van onze democratie". Ik heb een A4-tje ingezonden voor het nieuwe appèl voor een vitale democratie van de NRC. (Hier de oproep in de nrc) Ik raad iedereen aan in eigen kring er over te praten en elkaar tegen te spreken om een echte dialoog te krijgen. Hoe ziet vitale democratie er uit en wat kan jij bijdragen? 

Angst voor populisme
Het valt mij op dat het onderwerp in mijn kring leeft. Enthousiast komen er pleidooien voor de afschaffing van de Eerste Kamer of voor referenda, maar ook voor meer "slow-democracy". Bij de een zit de angst voor het populisme er diep in, bij de ander overheerst juist de indruk dat één keer in de vier jaar stemmen te weinig is. Mensen hebben geen hoge pet op van de kwaliteit van politici en zeker niet van bestuurders. Ze zijn ervan overtuigd dat het beter kan, maar niemand staat te trappelen om de politiek in te gaan, want tegenwoordig krijg je veel over je heen.

De een vindt dat het allemaal te traag gaat als je ziet dat een wet gemiddeld 375 dagen behandeling nodig heeft, de ander vindt dat er teveel in wetten wordt vastgelegd en dat er snel gehandeld moet worden. De volgende wil juist meer tijd om tot je te nemen wat er gebeurt en daar goed op te reageren. En vervolgens gaat het over “pleur op” of het Oekraïne-referendum en hoe alle prominente tegenstanders zichzelf in de kijker hebben gezet om in de Kamer te kunnen komen. Het gaat over de Tweede Kamer en de regering.

Concrete problemen met tegengestelde belangen
Maar gaat democratie wel over de Tweede Kamer? Een interessante observatie die een vriend inbracht ging over de vluchtelingen die ergens in Nederland een huis moeten hebben. Het gaat om duizenden mensen die aan het werk willen, die ergens moeten wonen, die Nederlands moeten leren en die zich moeten settelen in Nederland. Daar wordt heel algemeen over gesproken en er wordt over het land verdeeld. Hoe kunnen de politici daar over praten als ze geen flauw benul hebben hoe het is om vluchteling te zijn of in een buurt te wonen waar bijna geen woning meer beschikbaar komt voor vrienden en bekenden omdat die vluchtelingen geplaatst moeten worden?

Ik was een tijd geleden bij een woningcorporatie in Wassenaar. Wassenaar is natuurlijk bekend van de mooie villawijken. Allemaal koopwoningen, dus daar is niets beschikbaar voor vluchtelingen die in Nederland mogen blijven. Maar ver van de mooie villa-wijken staan ook sociale woningen en die wijken worden dus geconfronteerd met de komst van vluchtelingen. De vluchtelingen hebben niets, mochten nog geen Nederlands leren of kregen wat hulp van vrijwilligers. Achter de ramen wordt een deken opgehangen als gordijn. Een baan is er niet.

Naast hen wonen mensen die misschien kinderen in huis hebben die een woning zoeken. De buren hebben tegenwoordig geeneens gordijnen meer en zijn niet aan te spreken. De buurt is veranderd door de komst van andere culturen en de bewoners hebben nauwelijks tijd om te wennen aan de veranderingen. Voor de schaarse banen staan nieuwe Nederlanders te trappelen is de indruk.

Zelf oplossingen zoeken voor ingewikkelde problemen
Over deze problemen gaat de democratie dus. Hierover willen we niet dat een aristocraat besluit of een expert of een dictator, maar we willen dat wij er zelf over kunnen nadenken en een bijdrage aan de oplossing leveren. Verschillen in belangen: verschillende groepen willen wonen in een beperkt aantal woningen. Verschillen in cultuur: veel mensen hebben evenzoveel verschillende manieren om hun wensen te uiten. Weten wat er echt in zo'n buurt speelt. Zoeken naar manieren om een oplossing te vinden. Niet te snel de handen tellen om een beslissing door te drukken, maar zo lang mogelijk te wachten met stemmen en zo veel mogelijk te zoeken hoe je de belangen kunt overstijgen. Horen wat de ander zegt en er achter komen wat die bedoelde. Dit komt niet bij de Tweede Kamer.

Een woningcorporatie probeert mensen met elkaar in gesprek te laten zijn. Vluchtelingenwerk zoekt vrijwilligers om mensen wegwijs te maken. De huurdersvereniging heeft een gemotiveerd bestuur dat aandacht vraagt voor de problemen van de zittende huurders. Het zijn vaak 65-plussers die hier meestal nog tijd in willen steken. Zij weten hoe de huurders die er al jaren wonen aankijken tegen Polen, Marokkanen, Turken, Ghanezen, Syriërs.

Associatieve democratie
Onze democratie is een associatieve democratie. Met diverse verenigingen, organisaties, instellingen en individuen die zoeken naar manieren om de samenleving in te richten. In associaties verenigd zoeken we samen. Dat gebeurt al eeuwen op die manier.

Rond de Gouden Eeuw kwamen mensen naar Nederland omdat er hier godsdienstvrijheid was. Maar die nieuwe Nederlanders moesten ook een huis hebben en in armere buurten ontstond ruzie. De buurtrechter werd toen geïntroduceerd. Die sprak recht in de buurt en mensen konden zien hoe dat ging. De emoties liepen hoog op en de mensen zagen hoe de rechter daarin een weg zocht van waarheidsvinding en regels waar men zich aan moest houden. De rechters konden overlastgevers gelasten zich voortaan te gedragen. De buurt kon zien hoe deze rechters met wijsheid probeerden te achterhalen wat het conflict was, wie wat had gedaan. Hij kon ook zeggen dat men maar in gesprek moest. De buurtrechter zat dus niet in Den Haag in het Vredespaleis, maar in de buurt. Daar leerden de mensen hoe ze zelf ook konden omgaan met conflicten, zoals de mensen dat nu nog leren van de rijdende rechter. Zelf op een vredelievende manier samen problemen oplossen leerden we in de buurt: geconfronteerd met tegengestelde belangen. 

En wat gebeurde er als er een overstroming dreigde? Dan moesten alle belanghebbenden over hun schaduw heen springen, want als je het niet eens kon worden, kon je polder onder water komen te staan.

Meer dan honderd jaar geleden kwamen er corporatieve ziekenfondsen. In 1893 richtte Coöperatie De Volharding een eigen ziekenfonds op: Azivo (Algemeen Ziekenfonds de Volharding). Ze wilde een einde maken aan de slechte behandeling van haar leden. Ze gingen dus zelf aan de slag en gaven zelf aan wat de standaard was voor goede zorg. Niet alle artsen voldeden aan de standaard. En de artsen verdienden volgens het Azivo teveel. Dit leidde tot het in dienst nemen van eigen huisartsen. Zo konden de leden zelf afwegingen maken tussen de kosten en de baten. Artsenorganisaties reageerden daar weer op. 

De zorg die we nu hebben is echt niet door ministers van Volksgezondheid opgezet en ook niet door de Tweede Kamer bedacht. En de oplossingen voor al die vluchtelingen in buurten vinden ze daar ook niet.

Demos zijn wij: schipperend tussen belangen en oplossingen
Demos zijn wij. Wij bepalen graag mee wat er gebeurt. Maar terugkijkend in de geschiedenis doen we dat niet door te stemmen. We doen het door te schipperen tussen organisaties met elk hun belangen en in de belangen een uitweg vinden. Schipperen is niet zeggen wat er moet gebeuren, maar zien wat er gebeurt, klippen omzeilen en ergens heen gaan. Soms ten koste van bepaalde groepen, soms ten voordele van iedereen. Laverend heen en weer en toch vooruit gaan. Altijd met emotie, maar ook vaak met wijsheid waardoor we verder kwamen.

Vitale democratie op straat, in je buurt, op je werk
Dat is de vitale democratie. Op straat, in je buurt, op je werk, zoekend naar oplossingen voor problemen tussen mensen. Soms vanuit een onmachtige positie. Altijd bevlogen. En als we verder kwamen was dat door wijsheid toe te voegen aan de emotie en nuances en kansen te blijven zien. Dat is dan ook mijn idee voor de democratie. Die maken we niet in Den Haag, hoewel ik daar in mijn A4-tje (pdf-file) mooie ideeën voor heb .

Het inbrengen van wijsheid en nuance in de democratie. Wij zijn de demos en wij moeten dat niet delegeren aan onze politici.  

donderdag 22 september 2016

Vertrouwen ondermijnen: de taak van politici

Stel je voor dat je in de trein zit en de conducteur vertelt je dat de conducteurs op andere treinen niet deugen. Ze helpen niet goed, geven verkeerde informatie en slingeren jou op de bon, maar je buurman die er netter uit ziet nooit. De machinist roept om dat andere treinen vaak niet komen waar ze beloven heen te gaan, stations overslaan en voortdurend te laat zijn, maar met deze machinist heb je geluk: bij hem kom je op tijd waar je heen wilde. Dan pas merk je dat de machinist en conducteur hun baan kwijtraken als ze niet een beetje overdrijven over de andere machinisten. 

Hoeveel vertrouwen zou je dan nog hebben in de machinisten, conducteurs en het treinsysteem van de NS? Je zal verrast zijn dat uit onderzoek blijkt dat 92% van de treinen op tijd rijdt. Jouw beeld was toch echt anders.

Oneens zijn met je collega als onderdeel van je werk
Met de parlementaire democratie maken we het dagelijks mee, dezer dagen nog extra. De Tweede Kamer is een heel raar orgaan dat is ingesteld om de leden het met elkaar oneens te laten zijn. Dat is prima, er zijn verschillende belangen die aan bod moeten komen, die kunnen botsen. En ook al doet een kabinet wat ze belooft, er kunnen dingen in de samenleving veranderen. Het kan zijn dat er nieuwe prioriteiten gekozen moeten worden. Doordat de politieke partijen strijden om de gunst van de kiezer is er bijstelling in de Tweede Kamer als er bijstelling is bij de kiezers.

Het móet wel een puinhoop zijn!
Maar als we de algemene beschouwingen moeten geloven is het met onze samenleving net zo slecht gesteld als met de treinen in het voorbeeld en stante pede zou het anders kunnen. Politici verliezen hun baan als ze de verschillen niet uitvergroten. Nederland is een puinhoop! Bijstandsmoeders hebben net genoeg geld om elke dag bruine bonen te eten en ouderen moeten oppleuren. Terroristen staan te rammelen aan de poorten. En de oplossingen zijn er gewoon! Als we vanaf nu geen Turken het land meer inlaten, zijn alle problemen rond nieuwe Nederlanders opgelost! Schaf de concurrentie in de zorg af en het eigen risico kan verdwijnen, de kosten stijgen niet meer en alles wordt efficiënter en beter. Het is dan ook niet raar dat maar 30% van de mensen vertrouwen heeft in de Tweede Kamer. Vertrouwen ondermijnen is (blijkbaar) de taak van de politici in de Tweede Kamer!

Over de meeste zaken zijn ze het gewoon eens
Zou je het onderzoeken dan blijkt dat de partijen het over veel meer dan de 92% van het voorbeeld gewoon eens zijn. En zou je kijken wat je zou kunnen veranderen, dan blijkt dat 95% van de rijksbegroting al vast ligt in langlopende uitgaven. Wordt er bij de Algemene Beschouwingen voor 1,5% verspijkerd via moties van de Tweede Kamer, dan is dat een mega-prestatie. Ik kan dat nu zeggen, maar de meeste mensen zullen mij niet geloven.

Onderzoek het zelf
Eigenlijk moet iedereen zelf onderzoeken hoe het gesteld is met de democratie. Voor je stemt zou je moeten kijken naar de beloften, hoe reëel ze zijn, waar de partijen op bezuinigden, wat de resultaten waren van het beleid dat was ingezet. Dat is natuurlijk lastig. Ik heb daarom al eerder gepleit voor burgeraudits en burgervisitaties. Dan confronteer je mensen zelf met de smalle marges van de democratie en de weerbarstige praktijk. En betrek een groep ingelote burgers bij de beleidsvoorbereiding van grote "transities", zoals dat in Den Haag heet.

Nederland staat op veel vergelijkende lijstjes hoog: we zijn gelukkig, we zijn innovatief, we hebben goed onderwijs en een goede gezondheidszorg, de overheidsfinanciën  zijn op orde. Natuurlijk kan het beter. Ik zie best verschillen tussen VVD, PvdA, D66, CU, CDA en GL. Vooral omdat er voor de langere termijn kansen zijn om verschil te maken, is dat interessant. De overheid en de politiek valt veel te verwijten, maar een puinhoop is het hier niet. Ook al doen de politici hun best het zo te laten lijken. 

Zo rijden de treinen voor ruim 92% op tijd, best een prestatie.

dinsdag 20 september 2016

Het decennium van de woedende burgers

“Buurtbewoners zijn boos ...” lees en hoor je vaak in de media. Laatst in Laren waren buurtbewoners boos vanwege het uitblijven van de komst van het asielzoekerscentrum. Meestal zijn de buurtbewoners woedend dat het AZC er komt, maar het kan ook dat ze boos zijn dat het vertrekt. We zijn nogal eens boos. Ik heb zelfs de indruk dat we bozer zijn dan vroeger. Sterker: boosheid past bij deze tijd als een hand in een handschoen.  

Handig voor de media
Natuurlijk is het de overdrijving van de journalist die niet naar Geldermalsen reist om terug te komen met de kop “buurtbewoners niet heel erg blij met het azc” of “buurtbewoners vragen om kleine aanpassing van plannen AZC”. Net zoals hij niet opschrijft dat de buurt het wel leuk zou vinden als er snel een verkeerslicht komt, maar dat de buurt woedend is en dat het uitblijven van het stoplicht zal leiden tot volgende verkeersdode.

Dieper dan enthousiasme van media
Toch gaat de boosheid iets dieper dan enthousiasme van de media. Ik heb al eens uitgelegd dat woede veel aanstekelijker is op Twitter dan blijdschap of verdriet.  Nu leven politieke activisten bij de woede: niets scoort beter dan misstanden naar buiten brengen. Zonder boosheid zouden we misschien nog slavernij hebben.

Maar er is echt iets aan de hand, juist doordat boosheid zich op sociale media sneller verspreidt dan blijschap of verdriet. Dit is anders dan vroegere boosheid. Er wordt wel eens gezegd dat de aanhangers van Wilders bang zijn voor terrorisme of voor overname van Nederland door de Islam. Dat is niet zo, de aanhangers zijn boos! En boosheid voelt - anders dan angst - fijn! Boosheid kan je koesteren. Boosheid geeft energie. In Business Week wees een psycholoog Jennifer Lerner er op: “Looking ahead to how you’re going to avenge a perceived harm feels exhilarating,”.

Zij beschreef de aanhang van Trump en waarom de aanhangers Trump alles vergeven. Zij waarschuwde dat de aanhang niet stopt als Trump de verkiezingen verliest (of wint). Het is een zichzelf herhalend en versterkend effect. De verkiezingen verliezen is gewoon meer brandstof voor de woede, iets wat met angst niet zo werkt.

Ik las ooit de perfecte quote over Wilders van een aanhanger die zei “natuurlijk is het onzin en spreekt hij zich tegen, maar hij heeft wel gelijk!”. Want hij was boos, net als zijn aanhangers, dus hij had gelijk. Hij had net als zij het licht gezien. Facebook en Twitter zijn ook bij uitstek de media om woede te kunnen uiten. Je hoeft geen uitgebreide uitleg te geven, je hoeft niet in discussie te gaan. Boosheid is genoeg. Boosheid leent zich ook goed voor het vormen van een  gemeenschap van gelijkdenkenden. 50Plus speelt ook goed in op woede. Niemand die zich afvraagt wat Henk Krol jarenlang deed bij de VVD, het gaat er om dat hij de woede kan verbeelden.

Boosheid past in de verdeelde en virtuele samenleving
Boosheid past ook goed bij de verdeelde samenleving. Je bent boos op een ander, dus je wilt niet in gesprek. Argumentatie slaat niet aan, maar zeg nou zelf, zijn we zelf zo redelijk en open voor gesprek als we boos zijn? Dan moeten we toch eerst even iets wegslikken. Ik zie ook in discussies over de pensioenen dat je niet moet komen met uitleg of rationele argumentatie. Boosheid staat niet alleen tegenover argumentatie, maar ook tegenover wijsheid en nuance.

In een samenleving waarin mensen elkaar spreken en tegenkomen, verdwijnt de boosheid. Bijvoorbeeld als je medelijden krijgt met iemand die door jouw boze uitspraak gekwetst wordt. Je ziet het gezicht, je merkt dat het pijn doet. Het gezicht van de ander brengt bezinning. In de huidige verdeelde en in de virtuele samenleving doet boosheid het juist goed.

De emocratie
Boosheid, daar gaan we nog veel van horen! We leven in een Democratie, maar zijn op weg naar een Emocratie.

dinsdag 13 september 2016

Liberalisme is schuldig aan gebrekkige integratie nieuwe Nederlanders

Edith Schippers heeft de HJ Schoo-lezing gehouden. Ik heb de lezing gelezen en het is geen genoegen. Ja, goed dat ze stelt “We hebben tolerantie verward met onverschilligheid. De paradox van de vrijheid is dat we ons met elkaar moeten bemoeien.” Dat is een mooi inzicht voor iemand die voortdurend klaagt dat mensen die stelden dat de komst van mensen uit een andere cultuur een probleem is steeds zo naar zijn behandeld. Maar veel verder dan klagen en zeggen dat het verboden moet worden komen we niet. (En trouwens, zelfs dat niet) 

Erg diep gaat ze niet
Het is waar dat er nogal wat mensen waren die problemen ontkenden en mensen terechtwezen op hun toon. Maar erg diep gaat ze niet. Want is dat wel nog steeds zo? Neem het boek van Maarten Zegers ‘Ik was een van hen’. Het gaat over een periode waarin hij zich undercover begaf onder orthodoxe moslims in de Haagse wijk Transvaal. Het is een verontrustend boek dat bijvoorbeeld vrij uitgebreid in de Volkskrant werd besproken. Wat zegt Schippers over het boek? Ze zegt dat opvallend genoeg mensen niet geschokt waren over dit boek, want de reacties gingen over de toon.

Grote misvatting 1 van Schippers. 
Ongerustheid over nieuwe Nederlanders is iets bijzonders
Als er mensen zijn die boos zijn over de toon, zijn er mogelijk ook mensen die ongerust zijn over de inhoud. Die hoor je niet. In de twitterwereld dringt boosheid nu eenmaal sneller door dan ongerustheid. Schippers ziet zichzelf als roepende in de woestijn. Maar die woestijn is er al lang niet meer. Haar collega minister Asscher wilde dwingen tot een bindend participatiecontract. Hij moest dat afzwakken tot een vrijwillige participatieverklaring. Juist om die vastgelegde vrijheid. De mainstream is al lang niet meer ontkenner. De mainstream is ongerust en zoekt naar een goede manier om verder te komen.

Verder stelt Schippers “De paradox van de vrijheid is dat we regels en beperkingen hebben om de vrije markt en daarmee onze welvaart te beschermen. En dat geldt evenzeer voor de democratie. De paradox van de vrijheid is dat er grenzen zijn die moeten worden gehandhaafd”.

Grote misvatting 2 van Schippers. 
De democratie is net zoiets als de vrije markt. 
Natuurlijk moet de vrijheid worden beschermd. Maar het gaat hier niet om de BV Nederland die beschermd moet worden. In de BV Nederland kijk je naar regels en contracten, je beschermt het eigendom en waakt voor monopolies. Het gaat hier echter om de Nederlandse samenleving. Neem het boek van Zegers over de orthodoxe moslims. We gaan regels stellen, van nu af aan gaan ze dat niet meer denken?

Liberale ideologie
In de speech vinden we ook goede zaken. Zo is het goed om financiering van haat-Islam te verbieden, moet je regels stellen als een anti-democratische groep langs democratische weg de democratie wil opheffen en bijvoorbeeld wil vervangen door de sharia.

Wat mij eigenlijk dwars zit is dat Schippers gevangen blijft in de liberale ideologie. Niet verrassend zou je zeggen, ze is immers liberaal. Maar ik ben dat ook en velen met mij. Voldoet die ideologie nog wel? In de liberale aanpak heeft de burger vooral rechten en slechts de plicht om zich te houden aan het ‘sociale contract’ dat hij of zij verondersteld wordt te hebben afgesloten met andere burgers. Burgers dienen in hun vrijheid anderen niet te beperken. Daarom spreekt Schippers ook over het maatschappelijk contract. “Dat contract is over de decennia heen bevochten, geconsolideerd en geschreven. Dat contract zit in onze genen, en natuurlijk kan het ook door nieuwkomers worden onderschreven”. Niet veranderd?

Onze cultuur is beter, zegt Schippers, want ze is niet blij met cultuurrelativisme. Maar je moet iets dieper gaan dan "onze cultuur is beter", want dan kan een ander zeggen "Nee, onze cultuur is beter", bijvoorbeeld omdat we meer respect hebben voor ouderen of ons niet alleen door geld laten dicteren. Wat zegt Schippers dan, wij maken meer winst en zijn welvarender?

Sociaal contract heeft honderden jaren geschiedenis
Dat sociale contract van Schippers is immers niet geschreven in de laatste decennia. Daar is honderden jaren aan gewerkt. Honderden jaren van stimuleren van burgerschap. Wederzijdse hulp was een belangrijke stimulerende kracht. De kerk is bijvoorbeeld een belangrijke integrerende kracht geweest. Het socialisme ook. In beide gevallen zagen mensen dat er groepen waren die jou hielpen en zich zorgen maakten om jou. Jij hoort óók bij de samenleving. Jij mag ook meebeslissen want jouw mening is ook belangrijk. Daar komen woorden bij als solidariteit èn wederkerigheid. Die wederkerigheid zorgt ook voor correctie als je de gemeenschap schade berokkent. 

De liberaal let niet op de gemeenschap, die let op de vrijheid van de individuen en de onzichtbare hand zorgt dat het vanzelf goed komt.

Grote misvatting 3 van Schippers. 
Een liberaal hoeft zich niet af te vragen hoe je een gemeenschap bouwt. 

Ik denk dat na de crisis het nodig is dat de liberalen kijken waar hun gedachten over liberalisme een blinde vlek hebben. En dat gaat veel verder dan de economie. In de liberale aanpak heeft de burger slechts de plicht om zich te houden aan het ‘sociale contract’ dat hij of zij verondersteld wordt te hebben afgesloten met andere burgers. Burgers dienen in hun vrijheid anderen niet te beperken. Hoe ga je daarmee om in een wereld met anti-democratische krachten? Hoe ga je daarmee om als er elementen zijn die een strijd tussen Islam en Christendom uitlokken? Toch verboden introduceren? Dat wil Schippers dan weer niet, wel van staatsondermijnende activiteiten, niet van meningen. “Wij moeten een antwoord formuleren dat intelligenter is dan het verdacht maken van alle moslims”.

Op zich niet fout. Maar er mist iets belangrijks. Volgens mij ging het liberalisme teveel over individualisme en te weinig over de gezamenlijkheid. Ze kijkt dus teveel naar individuen die ontsporen. Daarvan zien we nu de rekening. De problemen in Nederland worden zo gemakkelijk toegeschreven aan de PvdA dat het niet in het hoofd van de VVD opkomt dat het liberalisme zelf misschien mede-schuldig is. Het gaat niet om het respect voor de vrijheid, dat blijft.

Het gaat om het negeren van het belang van bouwen van een gemeenschap. Het christelijk geloof en het socialisme zien dat belang wel. Maar beiden zijn wat minder sterk in het denken over het individu. Maar ze kijken naar betrokkenheid bij elkaar en vroeger ook naar wederkerigheid en welbegrepen eigen belang voor gemeenschappen. Ze hebben ook geen sluitend antwoord. Misschien is dat er nog niet.

De discussie vanuit het eigen gelijk
Welke integrerende kracht om een samenleving bij elkaar te houden stelt Schippers voor? De discussie van het eigen gelijk. “Maar laten we eerlijk zijn: onze propositie is beter!

Ik heb een tijd lang discussies gevoerd op nujij.nl en ik verzeker Schippers: daarmee red je het niet!

Misschien interessant om de huidige tijd te vergelijken met de 19e eeuw. Toen waren er vooral liberalen die in de Kamer zaten. De oprichting van de ARP en later andere partijen veranderde dat. Ondanks dat al die liberalen toen zeiden dat hun propositie beter was, kwamen de christendemocraten en socialisten op. Dat leidde tot een clash met bevolkingsgroepen, die er andere prioriteiten, andere gewoonten en andere overtuigingen op na hielden. Deze clash leidde tot de typisch Nederlandse pacificatie. We zoeken naar manieren om de ideologische en culturele tegenstellingen te overbruggen. Dat gaat niet met verboden en contracten, maar het gaat ook niet alleen met debatten. Zeker als de waarden van de Verlichting (waarvoor we teruggaan naar de 18e eeuw) geen gemeengoed zijn voor de leden van een gemeenschap.

We zijn uiteindelijk uitgekomen op een "reasonable pluralism" (John Rawls), met de acceptatie dat er verschillende normen en waarden zijn. Zolang je je houdt aan bepaalde basisrechten en wederkerigheid, mag je mee doen. Die wederkerigheid hoort er wel bij, dus je mag je kleden als moslim als je accepteert dat anderen zich tooien in een kort rokje. Bij het redelijk pluralisme hoort dan wel een bepaalde minimumvariant: je gaat niet naakt over straat en ook niet volkomen bedekt. Eigenlijk meer een norm voor de openbare orde. De opdracht is dan dus een samenleving te bouwen op die verschillen: ondanks verschillen toch een gemeenschap vormen. .

Het bouwen van  een gemeenschap gaat met hulp om mensen te laten emanciperen. En vooral: het gaat om tonen dat mensen erbij horen. Leef je eens in in de mensen die in de knel komen. Waarom is het bij een gemeenschap horen zo belangrijk? En waarom heeft die gemeenschap wat te bieden? Dat vraagt een liberaal niet. Toch is dat iets heel natuurlijks, bij een gemeenschap willen horen. Schippers denkt vanuit het klassieke liberalisme en de Verlichting en leeft zich niet in in gemeenschappen waar de Verlichting geen vanzelfsprekendheid is. Iets wat voor socialisten en sociaal-democraten ook lastig is.

Bieden van een vijandbeeld is krachtiger dan debat
Het rare is, dat bij een gemeenschap willen horen, zie ik ook bij de gemeenschap die Wilders volgt. Dat is een eigen krachtige gemeenschap, gebaseerd op het eigen gelijk. De rest van de wereld is ontkenner. De uitweg die Wilders biedt is het bieden van een duidelijke vijand. Wilders-volgers hebben nogal eens een Jehova-getuigeachtige manier van praten. Hun strijd lijkt een Jihad. De strijd tegen een vijand van buiten is altijd een heel motiverende manier om een groep sterk te maken. Daar kan argumenteren niet tegenop.

Is Wilders geen bedreiging van de democratie? Dat komt als boodschap niet zo goed uit voor Schippers, maar is wel degelijk zo. Zij accepteren niet het "reasonable pluralism" en accepteren de wederkerigheid niet. Toch vinden ook zij "onze cultuur is beter"!

Schippers biedt een hartelijk welkom aan de moslima's die gesteld zijn op hun vrijheid. Ze zegt nog wel: we moeten ze binnensluiten. Vreemd genoeg niet een erg klassiek liberale, eerder een christendemocratische invalshoek. Over het hoe komt ze niet veel verder dan werk, kansen, stages.  Maar juist bij fanatici helpt dat niet. De vlogger in Zaandstad verdiende goud met zijn treiterfilmpjes. Hij heeft dus kansen gekregen en gebruikt. Je zou hem kunnen zien als het ideaal van Schippers: een parel voor de BV Nederland. Het antwoord is nu vooral woede, verboden en handhaving. Prima om zo'n treiteraar te isoleren hoor, maar hoe sluiten we de rest van die Turks Nederlandse gemeenschap binnen? En die mensen die zo achter Wilders aanlopen, die horen er ook bij!

Hoe bouwen we aan gezamenlijkheid en aan een gemeenschap?
Waarschijnlijk moeten we dan te raden gaan bij de christendemocratie, de socialisten en de sociaaldemocratie. Misschien wel bij de hoop die Jesse Klaver biedt. Niet bij Edith Schippers. En dat is jammer, vind ik, als liberaal.

De BV Nederland biedt hier geen oplossing. We moeten opnieuw de Verlichting ontdekken in een twitterwereld 

zaterdag 3 september 2016

Confirmation bias in publieke organisaties


Een van de veel gemaakte fouten bij het nemen van beslissingen is het zoeken naar informatie die jouw gedachten bevestigt. De zogenaamde confirmation bias: voorkeur voor bevestiging, of bevestigend vooroordeel. Voorkeur voor bevestiging is een bekende denkfout. Je hebt de neiging  te letten op en te zoeken naar wat de eigen overtuiging bevestigt en daarbij negeer je zaken die jouw overtuiging tegenspreken, sterker je zoekt er niet naar en als het er is leg je het gemakkelijk weg. Dat gebeurt het gemakkelijkst in publieke organisaties

Bevestiging zoeken en creatieve destructie
Aan de confirmation bias zijn bedrijven failliet gegaan. Dat is meteen een bevestiging van de goede creatieve destructie van de markt. Als je alleen bevestiging zoekt en belangrijke veranderingen in voorkeur negeert, wordt je afgestraft. Als Albert Heijn iets verkeerd doet en negeert wat een concurrent wel oppakt, dan wordt dat heel duidelijk in de cijfers. Toen tien procent van de klanten van Albert Heijn de winkel te duur vond, haalde dat zelfs alle kranten. Negeren ze signalen dan gaan bedrijven ten onder in creatieve destructie.


Publieke sector wordt minder gestraft
In de publieke sector ligt dat anders. Daar is geen markt die je afstraft. Nu zullen jullie zeggen dat een gemeente die zaken negeert gestraft wordt door de kiezers. Zo werkt het inderdaad vaak. Zeker nu kiezers minder trouw zijn aan hun partij. Helaas werkt het lang niet altijd zo, bovendien heb je al vier jaar nodig voor die verandering. Maar het punt is helaas dat die kiezers ook nogal eens gevoelig zijn voor confirmation bias. Als tien procent van de kiezers ongelukkig zijn op een bepaald punt, is negentig procent er niet ongelukkig mee. Dat is een geruststelling. Maar die 90 % kan best een confirmation bias hebben of kan gewoon prima leven met iets wat 10 % van de mensen niet leuk vindt.
In publieke organisaties kan het bevestigend vooroordeel woekeren. Al was het maar omdat de sector een bepaald type mensen aantrekt dat vertrouwen heeft in een oplossing van de overheid bijvoorbeeld. 

Neem de liberalisering en de manier van werken van de EU. De liberalisering bracht economische groei. Nederland heeft een handelsoverschot, het geld stroomt binnen, alle reden om blij te zijn met de liberalisatie. Maar de banken misbruikten hun vrijheid. De beweeglijkheid nam toe, risico’s waren zo verbonden dat niemand meer goed zicht had. Ondertussen betaalden de lager opgeleiden in Nederland de kosten van de liberalisatie. Zij hadden het eerste last van concurrentie van goedkopere Polen, van de import uit China. En de veranderingen die opkwamen in de armere wijken, met mensen die nieuw waren en weinig integreerden, bleven tot die wijken beperkt.

De boosheid op de EU heeft daar ook mee te maken. Ja, natuurlijk werd de Europese grondwet weggestemd, maar de mensen hadden het gewoon niet goed begrepen.

Het gebeurt ook in minder prominente gevallen
De nota waar aan vast gehouden wordt, de bureaucratie om iets gedaan te krijgen. Niet direct roepen om politie en eerst andere interventies proberen. Vaak zie ik dat het nodig is. De publieke sector moet gedegen zijn en niet failliet gaan.
Een rechte rug houden als groepen verschillende belangen hebben en de politiek de doorslag moet geven. Het is allemaal best waar. 

Maar het zoeken naar bevestiging  en negeren van tegendeel is menselijk en niets menselijks is de publieke sector vreemd.  Dus moet je tegenspraak naar binnen halen. Hebben die mensen met die volstrekt andere invalshoek gelijk? Het wil niet zeggen dat de andere oplossing beter is, maar houd er rekening mee.

Tegendenkers, second opinion, dwarsliggers

Nodig tegendenkers uit, wees open over je aannames en stel ze ter discussie. Wat ooit een goed besluit was, kan verkeerd gaan. Wat ooit een terechte aanname leek, kan verkeerd zijn of gewijzigd. Bij financiele instellingen lopen nerds rond die (omdat er grote risico's zijn), als vaste taak hebben om zeer ingewikkelde risicoanalyses en risicomodellen te toetsen op zo'n bevestigend vooroordeel. Waarom zitten die niet in de publieke sector? 

Wie nooit last heeft van het bevestigend vooroordeel werpe de eerste steen.