dinsdag 4 juli 2017

IJsland en de maakbare samenleving

IJslandse jongeren zijn niet meer de dronken en stonede lorren van de jaren 90. Het recept voor die preventie is vrij simpel, maar vrijwel nergens ter wereld toepasbaar. Tenzij wij dat willen. 

Eind jaren negentig dronk de helft van de IJslandse jeugd onder de 16 vaak en veel. Nu is dat van 50% gezakt naar 5%. Dat is opzienbarend in een tijd dat we gewend zijn geraakt dat de wereld niet meer maakbaar is, dat de jeugd nu eenmaal in contact komt met van alles in deze open wereld en dat we een machteloos slachtoffer zijn van kwaadwillende ondernemingen. En het mooie is dat de manier van werken beschreven is en onderzocht. (lees bijvoorbeeld Medicalpress). De maatregelen zijn zoals dat heet evidence based (gebaseerd op maatregelen die bewezen succes hebben)

Het geheim? Iedereen draagt zijn steentje bij."Enforced common sense", heet het ook wel. 

In IJsland is gekozen voor een mix van maatregelen. 
- De eerste zijn vrij simpel: wetten op het gebied van verkoop en reclames. Makkelijk, want de overheid gaat aan de slag, de ouders hoeven niets te doen. 
- De volgende is al wat moeilijker: fristundskortíd, een activiteitenkaart voor ieder kind in te wisselen bij elke sportclub, toneelvereniging of muziekschool. Biedt de kinderen iets te doen in plaats van met de vinger te wijzen naar wat niet mag. 
- Het laatste is het lastigste: jongeren tot 16 jaar mogen na tienen 's avonds niet meer onbegeleid buiten. Niet gehandhaafd, maar algemeen geaccepteerd en serieus genomen door ouders, leraren en de rest van de omgeving. Dat is "enforced common sense". 

Het onderliggende concept: Sociale controle waarbij iedereen het met elkaar eens is dat het een goede zaak is.

Het kan een inspiratie zijn die veel verder gaat dat voorkomen van drugsmisbruik. De overheid kan reclamecampagnes inkopen wat ze wil, wetten afkondigen die ver of niet ver gaan. Maar het gaat om de samenleving: wat wil de samenleving en zet die er dan gezamenlijk de schouders onder? Dat is in Nederland met 17 miljoen inwoners lastiger dan in IJsland, waar niet meer mensen wonen dan in Utrecht. Maar misschien is Utrecht wel een mooi startpunt. Terecht zegt de gemeente Utrecht maken we samen. 

Mijn les uit IJsland: hoe de samenleving er uit ziet maken we zelf uit. Uitbesteden aan de overheid is niet erg effectief. Een wet of een reclamecampagne doet pas wat als de samenleving het wil.


De samenleving is maakbaar, als we zelf willen.