Zelfevaluatie van de gemeenteraad

Het is bij raden van commissarissen en raden van bestuur al heel gewoon: een jaarlijkse zelfevaluatie om te kijken of de raad goed toezicht houdt. Er zijn websites waar je kunt checken of je goed functioneert en als alle leden van de raad een vragenlijst invullen kan er een goede discussie komen over de wijze van toezicht. Bij woningcorporaties is het onderdeel van de afgesproken Governancecode om zichzelf jaarlijks te evalueren en dat eens in de vier jaar te doen onder externe begeleiding. Waarom doet de gemeenteraad zoiets niet?

Veranderingen in de raad

Na de verkiezingen krijgen de gemeenteraden kleinere fracties van meer verschillende partijen. Bovendien zal deze gemeenteraad naar verwachting meer ruimte willen geven aan bewoners om zelf zaken op te pakken. Ook zal het ambtelijk apparaat gevraagd worden om binnen de kaders van de gemeenteraad invulling te geven aan zaken met bewoners, bedrijven en instellingen. Voeg daar aan toe dat de rol van het college al jaren sterker besturend en de rol van de raad sterker controlerend is geworden.

Het gevolg van deze veranderingen is dat de gemeenteraad minder het algemeen bestuur en meer een soort raad van commissarissen van de gemeente is geworden.  Het is tijd om te kijken of de gemeenteraad die rolverandering goed invult.

De vereniging toezichthouders in woningcorporaties (VTW) stelt het zo: “Kritische zelfreflectie en elkaar kritisch en constructief aanspreken op het eigen functioneren is lastig. (…) Het beoogt om met elkaar indringend van gedachten te wisselen of de raad van commissarissen als geheel en ieder lid afzonderlijk goed functioneert en om te kijken of in de loop van de tijd sprake is van enige gewoontevorming.” Niet alleen woningcorporaties: ook zorginstellingen en commerciële grote bedrijven kiezen voor zelfevaluatie eens per jaar. 

Spreek als presidium een aanpak af

Er is een keur van organisaties die zelfevaluaties kan begeleiden, maar uiteraard kan de gemeenteraad het ook zelf aanpakken met ondersteuning van de griffie. Ik denk dan aan het beantwoorden van vragen zoals: (ik pak wat vragen uit de checklist van het Nationaal Register die ik zag)

• Wat is het afgelopen jaar goed of juist minder goed verlopen en welke lering kunnen we hieruit trekken?

• Hebben we de juiste balans gevonden tussen afstand en betrokkenheid, tussen toezicht en advies?

• Is de effectiviteit van het toezicht goed genoeg? Hebben we greep op de organisatie, beschikken we over de juiste informatie, zijn de risico´s goed ingeschat en hebben we deelbelangen goed in beeld gehad?

• Hebben we onze vergadertijd effectief besteed en goed verdeeld over de belangrijkste onderwerpen?

• Hoe hebben de commissies gefunctioneerd ten opzichte van de totale raad?

• Is er aanvullende kennis nodig? Op welke terreinen gaan de ontwikkelingen zo snel dat aanvulling nodig is?
Of probeer deze online (Engelse) vragenlijst bij boardcheckup: hier.

Nieuwe vormgeving van het instituut gemeenteraad

Raadsleden zijn misschien politieke tegenstanders, coalitiepartners of oppositie. Dat zal best. Het is bij tijd en wijle van belang om echte politieke discussies te voeren. Maar de gemeenteraad moet ook functioneren als een instituut dat toeziet op de goede gang van zaken en goed bestuur door het college. Met een grotere hoeveelheid kleinere partijen zal er minder blokvorming optreden en is er ruimte om het toezicht te professionaliseren. Zelfevaluatie is omarmd door raden van commissarissen omdat het werkt. 

Leer ervan! Spreek bij de komende onderhandelingen af wanneer de raad zichzelf gaat evalueren.